CNN
—

Bela Karolyi, de legendarische en controversiële Roemeens-Amerikaanse gymnastiekcoach die Mary Lou Retton, Nadia Comaneci en Kerri Strug naar Olympisch goud leidde, is overleden, zo maakte USA Gymnastics bekend. Hij was 82.

Karolyi wordt, samen met zijn vrouw en coachingpartner van wereldklasse, Marta Karolyi, gecrediteerd voor het katapulteren van de Amerikaanse vrouwengymnastiek naar ongekend succes – zij het op manieren die sommigen als beledigend of ‘sadistisch’ omschrijven en die juridische kritiek op hun befaamde trainingsmekka in Texas veroorzaakten.

Toch bleef Bela Karolyi tot het einde toe onbeschaamd voor de methoden die hij gebruikte om de weg naar sportglorie te banen. “Mijn houding … is om nooit tevreden te zijn”, vertelde hij ooit aan Texas Monthly. “Nooit genoeg, nooit.”

Bela Karolyi begon niet als turnster. Als Roemeens nationaal kampioen boksen bij de junioren nam hij deel aan de Olympische Spelen van 1956 in het kogelslingeren. Vervolgens volgde hij tijdens zijn studie aan het Roemeense College voor Lichamelijke Opvoeding een verplichte gymnastiekcursus – en slaagde daar niet in.

Gevoed door woede raakte Karolyi verteerd door de sport. En in zijn laatste jaar coachte hij het damesgymnastiekteam van de school, wiens ster Marta Enoss zijn vrouw en professionele bondgenoot zou worden.

Het echtpaar bracht eind jaren zestig tot begin jaren zeventig door in het socialistische Oostblok om hun trainerskwalificaties te versterken, waaronder het starten van een gymnastiekles op een basisschool. Later werd hen gevraagd een nationale gymnastiekschool op te richten en tijdens de pauze werd er onder de kleuters gezocht naar jong talent.

Op dat moment zag Karolyi een vroegrijpe zesjarige die met radslagen ronddraaide: haar naam was Nadia Comaneci. Zowel het jonge meisje als de zich ontwikkelende coach zouden elkaar snel naar internationale roem stuwen.

“Bela’s vrouw, Marta, deed aan gymnastiek… dus Bela raakte er ook bij betrokken”, herinnert Comaneci zich tegen The Guardian. ‘Ik denk dat hij bij ons gymnastiek leerde.’

Op 14-jarige leeftijd scoorde Comaneci de eerste “perfecte 10” in Olympische gymnastiek. Ze behaalde nog zes perfecte tienen op de Spelen van 1976 in Montreal en hielp Karolyi versterken als een krachtige coach.

Maar Karolyi’s mondiale bekendheid ging ten koste van de meedogenloze surveillance en controle door het regime van de Roemeense dictator Nicolae Ceaușescu. De communistische leider profiteerde van het succesvolle gymnastiekprogramma van Roemenië en gebruikte het zowel als propaganda voor het verarmde land als als een manier om geld in te zamelen voor de regering.

Nadat Roemeense gymnasten verloren van de Sovjets in de damesteamcompetitie op de Olympische Spelen van 1980 in Moskou, werd er bezuinigd op de financiering van Karolyi’s school. Toch werd van Karolyi en Comaneci verwacht dat ze een tentoonstellingstour door de VS zouden maken – en honderdduizenden dollars zouden verdienen voor het Roemeense regime.

Het was tijdens die tournee in 1981 dat de Karolyis, die de controle van de Roemeense dictatuur beu waren, erin slaagden hun hotel in New York te ontvluchten en uit het toeziend oog van de Roemeense geheime politie te verdwijnen. Met een geringe beheersing van het Engels en geen coachingmogelijkheden in Amerika, ging Bela Karolyi aan het werk en verdiende $15 per dag in een haven en $10 per nacht met opruimen in een bar, zo meldde de Rocky Mountain News.

Het geluk van het stel begon echter te keren toen een vriend van de Universiteit van Oklahoma Karolyi inhuurde om in zomergymnastiekkampen te werken, meldde Texas Monthly.

“Kort daarna werd Bela benaderd door een groep zakenlieden met een aanbod om te gaan coachen bij een privé-sportschool in Houston”, aldus USA Gymnastics. “Toen de groep in oktober 1982 met financiële problemen te maken kreeg, overtuigde Karolyi hen ervan de sportschool aan hem te verkopen. Vervolgens bouwde hij de sportschool uit tot een hoeksteen van de Amerikaanse gymnastiekbeweging.”

Hij noemde de sportschool Karolyi’s World Gymnastics – een gedurfde naam, zeker, maar geen bombastische naam. Getalenteerde jonge gymnasten uit het hele land stroomden al snel naar Texas om te trainen met de Olympische coach, en het succes onder Karolyi’s studenten kwam snel.

In 1983 werd Dianne Durham de eerste zwarte turnster die het Amerikaanse nationale kampioenschap won. Het jaar daarop werd Mary Lou Retton de eerste Amerikaanse vrouw die de Olympische allround titel won en verliet de Spelen van Los Angeles in 1984 met vijf Olympische medailles. In 1991 werd Kim Zmeskal de eerste Amerikaanse vrouw die de individuele allroundtitel won op de wereldkampioenschappen.

Karolyi’s meest iconische carrièremoment vond misschien wel plaats tijdens de Olympische Spelen van 1996, toen Kerri Strug viel en haar enkel blesseerde tijdens haar eerste sprong in de teamfinale. Terwijl Strug hinkend en huiverend van de mat strompelde, vroegen de toeschouwers zich af of ze haar tweede sprong zou maken – en of de hoop van Team USA op een gouden medaille de grond in zou gaan.

Toen riep haar coach Karolyi vanaf de zijlijn: “Schud het van je af! Je kunt het!”

Dus strompelde Strug terug naar het begin van de sprongbaan en probeerde het opnieuw. Deze keer was haar sprong bijna foutloos, maar de tiener zakte al snel in elkaar van de pijn.

Uiteindelijk zou Team USA zelfs zonder de tweede sprong van Strug goud hebben gewonnen. Maar beelden van Karolyi die Strug droeg – haar been zwaar verbonden en een Olympische gouden medaille om haar nek – verschenen al snel op de voorpagina’s van kranten en websites.

Destijds werd Strug aangekondigd als het toonbeeld van kracht boven tegenspoed. Een jaar later werd Karolyi opgenomen in de International Gymnastics Hall of Fame vanwege zijn bijdragen aan de sport in Roemenië en de Verenigde Staten, waarbij functionarissen Strug noemden als een van zijn beschermelingen ‘herkenbaar over de hele wereld’.

Maar critici bestempelden later de druk die Karolyi op zijn geblesseerde atleet uitoefende als symbolisch voor zijn mentaliteit van winnen tegen elke prijs.

Zeven jaar later hekelde de coach een onderzoek van The Orange County Register waarin de prevalentie van blessures bij Amerikaanse topturners – waaronder enkele van Karolyi’s atleten – werd beschreven, evenals de druk om te blijven trainen of concurreren.

“Er zijn geen problemen met onze sport”, vertelde Karolyi in 2004 aan het Register. “We hebben een sport boordevol actie en van tijd tot tijd raken mensen geblesseerd.”

In de jaren voorafgaand aan zijn dood werd Karolyi’s triomfantelijke carrière ook ontsierd door beschuldigingen van misbruik op zijn beroemde Karolyi Ranch, die tussen 2001 en 2018 ook dienst deed als het Amerikaanse Women’s National Team Training Center en van 2011 tot 2018 een Amerikaans Olympisch trainingscentrum. .

Een duizelingwekkend aantal aanrandingen kwam aan het licht nadat de voormalige arts van het Amerikaanse gymnastiekteam, Larry Nassar, werd beschuldigd – en vervolgens veroordeeld – voor het seksueel misbruiken van minderjarigen. Een voormalige turnster beweerde dat de Karolyis een oogje dichtknepen voor de acties van Nassar in ruil voor het feit dat hij gewonde atleten liet concurreren, volgens een rechtszaak tegen het echtpaar, Nassar en anderen.

Het pak beweert ook dat de Karolyis zelf gymnasten fysiek hebben geslagen, hen hebben gekrabd tot ze bloedden, atleten van voedsel en water hebben beroofd, voedsel in beslag hebben genomen dat verborgen was in gymnastiekkamers, obsceniteiten schreeuwden, tegen sommige gymnasten zeiden dat ze dik waren en van sommigen eisten dat ze zich uitkleedden tot aan hun ondergoed. hun leeftijdsgenoten konden beoordelen hoe ze eruit zagen.

Noch de Karolyis, noch hun advocaten reageerden destijds op de verzoeken van CNN om commentaar.

De Karolyis beweerden in verklaringen die voor het eerst door CNN waren verkregen, dat ze heel weinig te maken hadden met de dagelijkse werking van de ranch toen deze diende als trainingslocatie voor het nationale damesturnteam. Het afgelegen kamp werd kort nadat Nassar tot 175 jaar gevangenisstraf was veroordeeld, gesloten.

In 2018 werd de civiele procedure geconsolideerd met andere rechtszaken die in Californië tegen Nassar waren aangespannen. Drie jaar later bereikten de slachtoffers van Nassar een schikking van $ 380 miljoen met USA Gymnastics, het Amerikaanse Olympische Comité en hun verzekeraars. Als onderdeel van die overeenkomst werden de Karolyis ontheven van verdere rechtszaken met betrekking tot de claims. Het grootste deel van de schikking werd betaald door verzekeraars.

Zelfs vóór de rechtszaak herinnerden sommige gymnasten die het toppunt van hun sport hadden bereikt, dat Bela Karolyi hen ertoe aanzette door een blessure te blijven trainen. Retton zei dat ze een gebroken vinger had tijdens een training toen Karolyi haar opdroeg haar routine met ongelijke stangen uit te voeren, herinnerde ze zich aan Texas Monthly.

Maar de pijn was enorm en Retton viel en landde op haar kin. “Ik begon uit mijn mond te bloeden … en hoe ik ook probeerde het niet te doen, ik begon te huilen”, vertelde Retton aan de publicatie.

‘En Bela werd gewoon heel boos op mij. Hij zei: ‘Ga terug naar de bar.’ Ik vloeide gewoon bloed. Ik probeerde weer op de bar te komen. Ik kon het niet. Dus hij zei: ‘Oké, ga dan de sportschool uit! Je bent klaar! ”

Retton ging naar de eerste hulp en keerde de volgende dag terug naar de sportschool, meldde Texas Monthly.

Maar andere topgymnasten, zoals de Olympische Betty Okino uit 1992, noemden Karolyi’s coachingstijl voor het versterken van hen fysiek en mentaal. “Voordat ik het Bela Karolyi-kamp binnenging, wist ik één ding; Bela was mijn buspas voor de Olympische Spelen”, schreef Okino in 2001.

Ze herinnerde zich dat ze naar Karolyi’s sportschool ging en probeerde een felbegeerde plek te veroveren onder zijn kleine groep topturners – degenen die persoonlijk door Karolyi waren getraind en vaak wereld- of Olympische medailles wonnen.

“Na enkele weken werd het duidelijk hoe Bela het team ging verkleinen. Hij zou ons pushen, bekritiseren en tot ons breekpunt werken, en iedereen die bleef staan ​​verdiende het recht om met hem te trainen”, schreef Okino.

“Karolyi structureerde zijn training op een manier die je fysieke en mentale kracht tot zo’n opmerkelijk niveau opbouwde, dat zelfs Hij kon je niet afbreken. Bela wilde weten dat zijn atleten, als het erop aankwam, elke situatie aankonden die op hen afkwam.”

Jarenlang verdedigde Karolyi zijn coachingsmethoden als effectief – en deed hij sommige critici af als jaloers. ‘Deze critici van mij, wie denk je dat ze zijn? Het zijn jaloerse coaches, niet-producenten”, vertelde hij in 1991 aan Texas Monthly.

‘Als ze zeggen: ‘Oh, die verdomde Bela’, is dat omdat ik hun leven zuur heb gemaakt. Ze moeten nu net zo hard werken als ik, de hele dag”, zei Karolyi.

‘De meisjes, het moeten kleine tijgers zijn, die naar de top klauwen, schoppen, bijten en brullen. Ze stoppen een minuut lang – poef! – ze zijn klaar.”

Voormalige gymnasten zeiden dat ze een gecompliceerde relatie hadden met Karolyi als trainer.

Gepensioneerde turnster en lid van het Olympische gouden medailleteam van 1996 Dominique Moceanu, die in de jaren negentig werd gecoacht door Karolyi, zei dat zijn invloed op haar leven en de sport ‘onmiskenbaar aanzienlijk’ was, maar merkte op dat hij ‘een complex individu was, dat een mix belichaamde van sterke en zwakke punten die een blijvende impact hebben gehad op de mensen om hem heen.”

Onder Karolyi’s leiding staan ​​“bracht enorme uitdagingen met zich mee”, zei Moceanu in een bericht op X na het nieuws over zijn dood.

“Zijn harde woorden en kritische houding wogen vaak zwaar op mij”, zei ze. “Hoewel onze relatie vol moeilijkheden zat, hebben sommige van deze moeilijke momenten mij geholpen mijn eigen pad te bepalen.”

In de nasleep van zijn dood zei Moceanu: “Ik kies ervoor om liefdevolle gedachten naar zijn familie en dierbaren te sturen, en onze relatie te eren door de geleerde lessen te omarmen en ernaar te streven een wereld te helpen creëren waarin compassie en aanmoediging onze daden leiden.”

De gepensioneerde Roemeense turnster en gouden medaillewinnares Nadia Comăneci bracht ook hulde aan Karolyi door foto’s van hen samen op Instagram te delen en zei dat hij “een grote impact en invloed in mijn leven had”.

Lindsey Knight van CNN heeft bijgedragen aan dit rapport.